Ανδρική Ακράτεια

Τι είναι η ανδρική ακράτεια;

Ακράτεια ούρων είναι η απώλεια ούρων η οποία συμβαίνει χωρίς να το επιθυμεί ο ασθενής. Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές περιπτώσεις ακράτειας που κρύβουν και διαφορετικό παθοφυσιολογικό μηχανισμό.

Ποιες περιπτώσεις ανδρικής ακράτειας έχουμε;

• Ακράτεια προσπαθείας
• Επιτακτικού τύπου ακράτεια
• Ακράτεια από υπερπλήρωση

Η ακράτεια προσπαθείας χαρακτηρίζεται από απώλεια ούρων χωρίς να προηγηθεί επιθυμία ή αίσθημα προς ούρηση. Ξαφνικά ο ασθενής νιώθει τα ούρα να κυλάνε χωρίς να νιώθει ότι έχει ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός της ούρησης. Αυτό μπορεί να είναι συνεχόμενο πρόβλημα, δηλαδή να κυλάνε τα ούρα συνεχώς ή να συμβαίνει όταν κάποιος βήχει, σηκώνει βάρος, περπατάει και γενικά σφίγγεται, σε περιπτώσεις δηλαδή που αυξάνεται η πίεση στο κοιλιακό τοίχωμα και κατ’ επέκταση ανεβαίνει η ενδοκοιλιακή πίεση.

Οφείλεται σε βλάβη του σφιγκτήρα της ουροδόχου κύστης ο οποίος σε μεγάλη βλάβη, μπορεί να έχει μεγάλη ανεπάρκεια και να μην μπορεί να συγκρατήσει καθόλου τα ούρα, οπότε αυτά κυλάνε ελεύθερα από την κύστη προς τα έξω χωρίς διακοπή. Αντίθετα, σε μικρότερες βλάβες η απώλεια συμβαίνει όταν ξαφνικά αυξηθεί η πίεση της κοιλιάς (ενδοκοιλιακή πίεση) και κατ΄επέκταση και στην ουροδόχο κύστη. Στις περιπτώσεις αυτές ο σφιγκτήρας δεν έχει δύναμη να αντιδράσει και κατά συνέπεια εμφανίζεται η ακράτεια των ούρων.

Η επιτακτικού τύπου ακράτεια είναι ακριβώς το αντίθετο. Στην περίπτωση αυτή ο σφιγκτήρας λειτουργεί κανονικά και είναι η ουροδόχος κύστη η οποία πάσχει και ενεργοποιείται αιφνίδια και προκαλεί την απώλεια των ούρων. Ο ασθενής δηλαδή νιώθει αιφνίδια έντονη επιθυμία για ούρηση, την οποία δεν μπορεί να αναστείλει και τρέχει προς την τουαλέτα αλλά του φεύγουν ούρα συχνά προτού προλάβει να ουρήσει στη λεκάνη.

Οφείλεται σε «απορύθμιση» της λειτουργίας της κύστης η οποία γίνεται ευερέθιστη και δεν μπορεί να ελεγθεί από τον ασθενή. Μπορεί να οφείλεται σε νευρολογικά αίτια, σε ουρολοιμώξεις, σε λιθίαση της κύστης, σπανιότερα σε καρκίνο της κύστης αλλά το συχνότερο αίτιο είναι ο προστάτης. Ο προστάτης, με την πρόοδο της ηλικίας φράζει τη ροή των ούρων κι αναγκάζει την ουροδόχο κύστη να ζορίζεται περισσότερο στην προσπάθεια να ουρήσει.

Αυτή η υπερπροσπάθεια που καταβάλει η κύστη, την φθείρει και προοδευτικά της προκαλεί ζημιά κάνοντας την ευερέθιστη και απρόβλεπτη ως προς την ούρηση. Ενεργοποιείται δηλαδή απότομα, μη ελεγχόμενα και δεν επιτρέπει στον ασθενή να αναστείλει την ούρηση όπως παλιότερα.

Η ακράτεια από υπερπλήρωση είναι μια άλλη περίπτωση. Οφείλεται συνήθως σε μια κύστη η οποία δεν μπορεί να ουρήσει και είναι πάντα γεμάτη, ξέχειλη από ούρα. Στην περίπτωση αυτή, η ελάχιστη προσθήκη ούρων ή μια πίεση που ασκείται εξωτερικά στην κύστη από την κοιλιά κλπ οδηγεί σε υπερχείλιση των ούρων χωρίς να μπορεί να το ελέγξει ο ασθενής.

Στην περίπτωση αυτή έχουμε συνήθως πλήρη βλάβη της κύστης, η οποία έχει γίνει πλέον ένα άτονο, χωρίς μυϊκή ισχύ σακούλι και το οποίο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει από μόνη της ούρηση. Απλώς ξεχειλίζει την οποία ποσότητα δεν μπορεί να χωρέσει πλέον.

Οφείλεται είτε σε νευρολογικά αίτια ή σε παθήσεις όπως ο προστάτης ο οποίος για πολύ καιρό τη δυσκόλευε χωρίς να έχει χορηγηθεί κάποια θεραπεία και που η υπερβολική προσπάθεια που κατέβαλε η κύστη για να υπερνικήσει το εμπόδιο και να ουρήσει, τελικά την κατέστρεψε.

Πρέπει να τονιστεί ότι επειδή η κύστη δεν έχει αισθητήρες που να μας επιτρέπουν να νιώθουμε αυτήν την αυξημένη προσπάθεια που καταβάλει η κύστη, ο ασθενής δεν νιώθει κάποιο ζόρισμα ή σφίξιμο ιδιαίτερο. Απλώς βλέπει πως τα ούρα του δε βγαίνουν τόσο εύκολα όπως παλιά και προοδευτικά αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται χωρίς όμως ο ίδιος να νιώθει κάποιο πόνο ή κάτι άλλο.

Υπάρχουν περιπτώσεις ακράτειας που ενώ πολλές φορές τις ονοματίζουμε διαφορετικά, κατά βάση ανήκουν σε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις ή σε συνδυασμούς τους.

• Νυκτερινή ακράτεια: εμφανίζεται στα μικρά παιδιά που ενώ κατά την ημέρα ουρούν κανονικά, το βράδυ εμφανίζουν απώλεια ούρων. Οφείλεται πιθανότατα σε μη πλήρη ωρίμανση του ουροποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να μην έχει το παιδί πλήρη έλεγχο ενώ φαίνεται πως και ψυχολογικά αίτια παίζουν ρόλο.
• Νυκτερινή ενούρηση: δεν είναι ακράτεια αλλά ούρηση που εμφανίζεται τις βραδινές ώρες και ξυπνάει τον ασθενή. Οφείλεται συχνότερα στον προστάτη, σε ορμονικές αλλαγές που εμφανίζονται με την ηλικία αλλά και σε καρδιακές παθήσεις. Επειδή ορισμένοι μεγάλοι σε ηλικία δεν ξυπνούν (λόγω φαρμάκων υπνωτικών ή άλλων λόγων) ουρούν στο κρεβάτι τους και το εκλαμβάνουν ως ακράτεια.
• Ακράτεια στις ουρολοιμώξεις ήτις προστατίτιδες. Είναι ουσιαστικά επιτακτικού τύπου ακράτεια η οποία οφείλεται σε υπερευαισθησία της κύστης λόγω της ουρολοίμωξης ή της προστατίτιδας και κατά συνέπεια έχει τα χαρακτηριστικά της επιτακτικής ακράτειας.

Πως γίνεται η διάγνωση ανδρικής ακράτειας;

Η διάγνωση συνήθως είναι εύκολη. Το ιστορικό που αποσαφηνίζει τα χαρακτηριστικά της ακράτειας βοηθάει πολύ. Επίσης η ύπαρξη επεμβάσεων πχ για καρκίνο προστάτη θέτει αμέσως την υποψία βλάβης του σφιγκτήρα. Συμπληρωματικές εξετάσεις όπως το υπερηχογράφημα αλλά και οι εξετάσεις ούρων είναι συχνά απαραίτητες.

Ενίοτε χρειάζονται πιο ειδικές εξετάσεις όπως η ουρηθροκυστεοσκόπηση για να ελέγξουμε το σφιγκτήρα αλλά και τη ουρήθρα, τον προστάτη και την κύστη ή ακόμα πιο εξειδικευμένες όπως ο ουροδυναμικός έλεγχος. Αυτή είναι μια ειδική εξέταση που απαιτεί τη χρήση ηλεκτρονικών καθετήρων για να μετρήσει τη λειτουργικότητα της κύστης και του σφιγκτήρα.

Ανδρική Ακράτεια: Αντιμετώπιση – Θεραπεία

Η αντιμετώπιση είναι διαφορετική ανάλογα με τον τύπο της ακράτειας.

Ακράτεια προσπαθείας

Φαρμακευτική- συντηρητική αντιμετώπιση: μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή που ενισχύει τη δύναμη του σφιγκτήρα. Η αποτελεσματικότητα της μπορεί να είναι από ελάχιστη μέχρι πολύ καλή. Εναλλακτικά υπάρχουν ειδικές ασκήσεις εκγύμνασης του σφιγκτηριακού μηχανισμού που μπορεί εύκολα να πραγματοποιεί ο ασθενής για να δυναμώσει το μυ του σφιγκτήρα.

Χειρουργική αντιμετώπιση: βασίζεται στην τοποθέτηση μιας ειδικής ταινίας που ενισχύει τον υπάρχον σφιγκτήρα ή στην τοποθέτηση νέου, τεχνητού σφιγκτήρα.

Η πρώτη περίπτωση είναι σχετικά πιο απλή και με μια τομή στη βάση του σώματος τοποθετείται ενισχυτικά μια ταινία που ενδυναμώνει το σφιγκτήρα. Έχει ένδειξη όταν η βλάβη δεν είναι πολύ μεγάλη.

Η δεύτερη ενδείκνυται σε βαριές βλάβες του σφιγκτήρα. Στις περιπτώσεις αυτές με μια τομή στη βάση του σώματος τοποθετείται ένας τεχνητός σφιγκτήρας μαζί με ένα μικρό μαλακό «διακόπτη» που προωθείται ανάμεσα στους όρχεις. Με την πίεση του διακόπτη ανοίγει ο σφιγκτήρας και πραγματοποιείται η ούρηση και μετά από το τέλος της ούρησης κλείνει ο σφιγκτήρας αυτόματα. Είναι μια πολύ αποτελεσματική λύση με πολύ καλά αποτελέσματα που αποκαθιστά πλήρως την εγκράτεια.

Επιτακτική ακράτεια

Στην επιτακτικού τύπου ακράτεια υπάρχει μόνο φαρμακευτική θεραπεία. Βασίζεται στην αντιμετώπιση του αιτίου αν αυτό είναι εφικτό ( όπως πχ αντιβίωση σε μια ουρολοίμωξη) αλλιώς ο ασθενής παίρνει ένα χάπι που «χαλαρώνει» την κύστη και της μειώνει την επιτακτικότητα. Μπορεί να έχει εξαιρετικά αποτελέσματα αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνεται η ουροδόχος κύστη. Τότε χορηγούμε συνδυασμούς φαρμάκων και εναλλακτικά μπορεί να χορηγηθεί Botox το οποίο ενίεται στον μυ της κύστης.

Ακράτεια υπερπλήρωσης

Στην ακράτεια υπερπλήρωσης η θεραπεία είναι προβληματική. Αν η κύστη έχει ακόμα λειτουργικότητα προσπαθούμε να αφαιρέσουμε το αίτιο όπως πχ τον προστάτη αλλά σε περιπτώσεις πλήρης βλάβης η μόνη λύση είναι μόνιμος καθετήρας ή εκκενωτικοί καθετηριασμοί.

Σήμερα οι πιο πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται πολύ καλά είτε φαρμακευτικά είτε χειρουργικά. Σημαντικό όμως είναι κάνεις να επισκέπτεται τον ουρολόγο του για να προλάβει αίτια που θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη.

Γράφει ο Χειρουργός Ουρολόγος Πρωτογέρου Βασίλειος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Αθηνών με ιατρείο στην Αθήνα.